Luminol to związek chemiczny, który wykorzystuje się jako substancję emitującą światło podczas reakcji chemicznych. Jest stosowany głównie w kryminalistyce do wykrywania śladów krwi, nawet w przypadkach, gdy starano się je usunąć. Luminol roztworzony w wodzie o odczynie alkalicznym reaguje z hemoglobiną, a dokładniej z jednym z jej kluczowych składników – żelazem. Emituje wówczas charakterystyczne niebieskie światło. Ta reakcja jest wykorzystywana do identyfikacji nawet małych ilości krwi. Luminol jest również używany w niektórych procedurach laboratoryjnych do wykrywania obecności miedzi, żelaza oraz kwasów organicznych.
Heinrich Jacob Böttger
Luminol zsyntezowano po raz pierwszy przez, wówczas trzydziestoletniego, niemieckiego chemika Heinricha Jacoba Böttgera w 1834 roku. Naukowiec ten jest również znany ze swoich badań nad ceramiką i ceramiką techniczną. Współpracował z wieloma firmami ceramicznymi i opracował wiele nowych technik produkcji oraz glazurowania ceramiki. Jego prace miały duże znaczenie dla rozwoju przemysłu ceramicznego w Niemczech.
Böttger był również aktywny jako nauczyciel i badacz. Prowadził wykłady z chemii na Uniwersytecie w Dreźnie oraz prowadził badania nad wieloma innymi związkami chemicznymi i technikami laboratoryjnymi.
Jego wkład w rozwój chemii, szczególnie za sprawą luminolu, uczynił go postacią znaczącą w historii nauki. Dorobek naukowca nadal jest pamiętany i doceniany przez naukowców oraz kryminalistów na całym świecie. Heinrich Jacob Böttger zmarł 29 kwietnia 1891 roku w wieku 87 lat w Dreźnie. Jego osiągnięcia w chemii były różnorodne i wpłynęły na rozwój nauki.
Wzór chemiczny luminolu | fot. wikipedia.org
Luminol w kryminalistyce – początki
Sam luminol wszedł do świata kryminalistyki dopiero w roku 1937. Miało to miejsce za sprawą niemieckiego kryminologa Waltera Specht. Naukowiec wykorzystał wówczas tę substancję, zgodnie z jej późniejszym przeznaczeniem, do wykrycia śladów krwi. Od tego czasu luminol stał się powszechnie używanym narzędziem w dziedzinie kryminalistyki.
W 1939 roku dwaj patolodzy z San Francisco Frederick Proescher i A.M. Moody dokonali trzech ważnych obserwacji na temat luminolu:
- chociaż badanie ma charakter domniemany, można szybko zbadać duże obszary podejrzanego materiału,
- wysuszona i rozłożona krew dawała silniejszą i trwalszą reakcję niż świeża krew,
- w przypadku zaniku luminescencji można ją odtworzyć przez zastosowanie świeżego roztworu luminolu i nadtlenku wodoru; w ten sposób zaschnięte plamy krwi mogą być wielokrotnie poddawane luminoscencji.
Charakterystyczna niebieska poświata roztworu luminolu w kontakcie z krwią | wikipedia.org
Luminol – działanie
Luminol działa poprzez reakcję chemiczną z żelazem obecnym w hemoglobinie (zawarty w czerwonych krwinkach krwi). Rozpuszczany w alkalicznej wodzie, tworzy związki pośrednie, które reagują z jonami żelaza z hemoglobiny. W wyniku tej reakcji powstają związki tlenku azotu, które wzbudzają luminol, powodując emisję światła o charakterystycznym niebieskim zabarwieniu. To emitowane światło można rejestrować nawet w bardzo małych ilościach, umożliwiając identyfikację również tych śladów krwi, które uprzednio usunięto lub zamalowano.
Skuteczność reakcji w przypadku czyszczonych materiałów | sciencedirect.com
Indykacja śladów krwi a) obraz podeszwy, b) podeszwa przed czyszczeniem, c) podeszwa po czyszczeniu | sciencedirect.com
Luminol – wady i ograniczenia
Luminol jest stosunkowo czułym testem. Istnieją jednak sposoby, aby próbować wpłynąć na skuteczność jego działania. Kilka czynników może oddziaływać na wynik testu luminolu:
- Czyszczenie powierzchni – usunięcie śladów krwi poprzez dokładne czyszczenie powierzchni może sprawić, że luminol nie wykryje obecności krwi. Jednakże, nawet po czyszczeniu, luminol może czasem wykryć ślady krwi, które nie są widoczne gołym okiem.
- Inhibitory luminolu – niektóre substancje chemiczne mogą działać jako inhibitory luminolu, co ogranicza jego zdolność do wykrywania krwi. Na przykład, niektóre produkty czyszczące zawierające związki amoniaku mogą zahamować reakcję luminolu.
- Materiały absorbujące – materiały, które absorbują krew, mogą utrudniać jej wykrycie za pomocą luminolu, ponieważ krew może być wchłonięta wewnątrz materiału, zamiast pozostać na powierzchni.
- Czynniki zewnętrzne – silne oświetlenie lub inne substancje chemiczne obecne na powierzchni (związki zawierające żelazo i miedź, wybielacze, odchody), na której stosuje się luminol, mogą wpłynąć na jego skuteczność, tym samym spowodować uzyskanie fałszywych wyników.
Pomimo tych potencjalnych ograniczeń, luminol nadal powszechnie stosuje się w kryminalistyce jako skuteczne narzędzie do wykrywania śladów krwi. Wyniki testów uzyskiwanych z jego użyciem powinno się jednak traktować ostrożnie i potwierdzać za pomocą dodatkowych testów i badań laboratoryjnych.
Konkurencja luminolu
Obok luminolu istnieją również inne substancje używane do identyfikacji śladów krwi. Niektóre z tych substancji to:
- Hemastix – specjalne paski chemiczne, które reagują z hemoglobiną obecną we krwi, powodując zmianę koloru. Po kontakcie z krwią, pasek zmienia kolor na zielony.
- Bluestar Forensic – chemiluminescencyjna substancja reagująca, podobnie jak luminol, z hemoglobiną. Wykazuje jednak większą wrażliwość na niskie stężenia krwi. Wykorzystywana jest głównie w kryminalistyce do wykrywania śladów krwi na miejscu zbrodni.
- Kastle-Meyer Test – kolejny popularny test chemiczny, w którym krew reaguje z roztworem chemicznym, powodując zmianę koloru z bezbarwnego na różowy.
- HemaTrace – nowoczesny test immunologiczny, który wykorzystuje przeciwciała do wykrywania obecności krwi. Posiada duże bardziej specyficzne spektrum działania niż luminol. Pozwala na przeprowadzanie testów zmierzających w kierunku identyfikacji krwi pochodzącej od różnych gatunków zwierząt.
Te substancje, podobnie jak luminol, są stosowane w badaniach kryminalistycznych do wykrywania śladów krwi na miejscu zbrodni. Każda z tych substancji ma swoje zalety i ograniczenia, dlatego technicy kryminalistyczni mogą wybierać spośród różnych metod w zależności od potrzeb i specyfiki danej sytuacji.
Najskuteczniejszy środek
Najbardziej czuła substancja jeśli chodzi o wykrywanie śladów krwi to Bluestar Forensic. Ta chemiluminescencyjna substancja, podobnie jak luminol, reaguje z hemoglobiną, ale wykazuje większą wrażliwość na niskie stężenia krwi. Jest powszechnie stosowana w dziedzinie kryminalistyki do wykrywania nawet niewielkich ilości krwi na miejscu zbrodni. Jego większa wrażliwość może być szczególnie przydatna w przypadkach, gdy krwi jest bardzo mało lub podlega ona rozcieńczeniu, co może utrudniać wykrycie za pomocą innych substancji.
Widok odcisków palców przy działaniu środkiem chemiluminescencyjnym | howstuffworks.com
Podsumowanie
Luminol to niezwykle istotny związek chemiczny, który odgrywa kluczową rolę w świecie nauki, zwłaszcza w dziedzinie kryminalistyki. Jego wyjątkowe właściwości sprawiają, że jest nieocenionym narzędziem dla naukowców, detektywów i śledczych na całym świecie, pomagając im rozwikłać najbardziej zawiłe sprawy kryminalne.
Mimo poznania jego właściwości, luminol pozostaje obiektem dalszych badań i doskonalenia technik jego wykorzystania. Ciągłość badań nad poznaniem natury tego związku może przynieść jeszcze więcej korzyści i innowacji, zarówno w dziedzinie kryminalistyki, jak i w innych obszarach nauki. Jego zastosowania obejmują bowiem też inne dziedziny, takie jak chemia analityczna, nauki środowiskowe oraz medycyna sądowa, gdzie jest wykorzystywany do wykrywania różnych substancji i związków chemicznych.
